Mamy nadzieję, że znajdą Państwo w tworzeniu mydeł tak wiele zabawy jak i my znajdujemy. Będziemy bardzo wdzięczni jeśli zechcą Państwo podzielić się z nami swoimi uwagami i spostrzeżeniami.
Mydło – co to jest i skąd się to bierze?
Przed pierwszą wojną światową większość mydeł była robiona w domach. Tłuszcze – odpady z kuchni, z zakładów masarskich były dzięki temu utylizowane przy produkcji mydeł. Wszystko zmieniło się w czasie I Wojny Światowej gdy zabrakło tłuszczów, głównego składnika mydeł. W odpowiedzi na zapotrzebowanie na środki czystości powstały pierwsze sztuczne mydła zwane detergentami.
Obecnie powracamy do tradycji domowego tworzenia mydeł. W chwili obecnej dostępnych jest wiele różnych olei roślinnych, dzięki czemu tworzenie własnych mydeł jest znowu niedrogie i dodatkowo pozwala na stworzenie indywidualnego produktu o bardzo wysokiej jakości i wspaniałych właściwościach pielęgnacyjnych.
Tworzenie mydeł jest obecnie łatwiejsze gdyż lepiej znamy ich chemiczną naturę, mamy większe doświadczenie oraz posiadamy bardzo szeroki wybór składników tłuszczowych. Dzisiejsze mydła są łagodniejsze i delikatniejsze dla skóry dzięki zastosowaniu olei roślinnych.
Pod względem chemicznym mydła to sole, powstają w procesie saponifikacji (zmydlania) tłuszczów (zawierających kwasy tłuszczowe) działaniem ługu sodowego (wodorotlenku sodu - NaOH).
Ręcznie robione mydła dodatkowo zawierają glicerynę (która posiada właściwości nawilżające i zmiękczające skórę). Ten jeden z najbardziej znanych humektantów w czasie przemysłowej produkcji mydeł jest wydzielany i sprzedawany jako oddzielny produkt. Ponadto naturalne składniki bardzo rzadko występują w mydłach sklepowych, a jeśli już występują to w bardzo małych ilościach. Najważniejszą zaletą tworzenia własnego mydła (tak jak i w przypadku tworzenia każdego własnego kosmetyku) jest kontrola nad jego składem i jakością. Sami decydujemy w jakiej ilości i jakie składniki mają być zastosowane.
Mydła - z tłuszczów zwierzęcych czy lepiej z tłuszczów roślinnych?
Pierwotnie mydła otrzymywano z tłuszczów zwierzęcych, były one łatwo dostępne i nikt nie kwestionował ich stosowania. Głównie stosowano smalec wieprzowy i łój wołowy. Obecnie dostępnych jest wiele nowych olei z roślin, orzechów i zbóż.
Pod względem chemicznym mydła z olei roślinnych są pierwszorzędne, o wyższej jakości niż mydła z tłuszczy zwierzęcych. Oleje roślinne o wiele łatwiej wnikają w naskórek i w odróżnieniu od tłuszczy zwierzęcych nie zapychają porów, nie powodują dzięki temu wyprysków.
Proces zmydlania
Własnoręczne otrzymanie mydła nie jest trudne jeśli tylko zrozumiemy podstawowe zasady. Mydło takie można otrzymać nawet w ciągu godziny (w zależności od przepisu). Poniżej przedstawione jest równanie zmydlania tłuszczy (otrzymywania wszystkich typów mydeł):
Olej + zasada (ług) →Sól (mydło) + gliceryna
Olej (tłuszcz) należy delikatnie podgrzać. Ług i wodę należy przygotować i podgrzać w oddzielnym naczyniu. Kiedy obydwa reagenty osiągną odpowiednią temperaturę należy je połączyć. Kiedy mieszanina osiągnie odpowiednią konsystencje - zgęstnieje należy przelać ją do form. Po 24 – 48 godzinach kostki mydła są wyciągane z form – po zestaleniu się mydła. Pozostawia się je by dojrzały i wyschły aż zrobią się twarde. Proces dojrzewania może trwać od 3 do 8 tygodni. Im dłuższy czas dojrzewania tym delikatniejsze mydło otrzymamy, na początku mydło jest zbyt żrące by je używać.
Kluczami do sukcesu we własnoręcznej produkcji mydła są:
- Dokładnie odważone składniki
- Dobry przepis
- Odpowiednia technika
Metody otrzymywania mydła
-
Metoda na zimno – stosowany powszechnie przez osoby robiące mydła samodzielnie, proces neutralizacji następuje po wylaniu masy do formy. Po zmieszaniu oleju i zasady mieszaninę wylewa się do form.
-
Metoda częściowego podgrzewania – po zmieszaniu oleju i zasady mieszaninę podgrzewa się na łaźni wodnej (na parze) tak by neutralizacja zaszła przed wylaniem do form.
-
Metoda na ciepło – wszystkie składniki znajdują się w jednym naczyniu. Ogrzewanie rozpoczyna neutralizację. W warunkach przemysłowych w czasie tego procesu oddziela się od mydła glicerynę.
-
Mydła transparentne – mydła staja się przezroczyste po dodaniu rozpuszczalników (alkoholu etylowego, gliceryny) do mieszaniny oleju i zasady. Zapobiega to wytrącaniu cząsteczek mydła podczas ochładzania. Mydła te są zwane glicerynowymi choć nie trzeba stosować tego surowca w celu ich otrzymania. Mydła te mogą wysuszać skórę.
-
Stopić i wylać – metoda otrzymywania mydeł ze stopienia innych mydeł. Można dodawać do tego naturalnych składników (olei, olejków eterycznych) ale nadal podstawą tego mydła będzie mydło które stopiliśmy.
Konserwanty
Utlenianie kwasów tłuszczowych/olei powoduje ich jełczenie i psucie. Naturalnymi, polecanymi przez nas konserwantami są olejowy wyciąg z marchwi, witamina E i ekstrakt z nasion grapefruita. Produkty te zawierają bardzo silne antyoksydanty takie jak witaminy A, E i C, które to mogą spowolnić proces jełczenia.
Formulacje mydeł prezentowane na naszej stronie nie wymagają stosowania dodatkowych konserwantów, chyba że zastosujemy składnik bardzo podatny na jełczenie np. świeże owoce czy inne składniki roślinne.
Niezbędne wyposażenie
-
Duża, nierdzewna misa (im większa tym lepsza). Misa przeznaczona jest do mieszania, większa zabezpiecza w lepszym stopniu przed rozpryskami.
-
Szklana lub plastikowa zlewka do mieszania wodorotlenku i wody (lub inny pojemnik – ale musi być odporny na wysoką temperaturę – w trakcie rozpuszczania wodorotlenku wydziela się duża ilość ciepła). Zlewka powinna być dopasowana do ilości potrzebnego ługu – zastosowanie zbyt dużej zlewki spowoduje zbyt szybkie obniżenie temperatury ługu i konieczność jego podgrzewania.
-
Pojemnik do podgrzewania oleju. Jeśli używasz kuchenki – zastosuj nierdzewny garnek, jeśli kuchenki mikrofalowej – odpowiedni pojemnik.
-
Termometr szklany lub nierdzewny – najlepiej dwa – jeden dla ługu i drugi dla oleju.
-
Ubranie ochronne: koszula z długimi rękawami, spodnie, buty (z osłoniętymi stopami), okulary ochronne i gumowe rękawiczki. Na wszelki wypadek trzymaj w pobliżu butelkę octu do neutralizacji zachlapań ługiem.
-
Formy do mydeł: plastikowe, drewniane, tekturowe.
-
Łyżeczki miarowe, rękawiczki kuchenne i plastikowe szpatułki.
-
Waga kuchenna (jeśli nie korzystasz z naszych gotowych zestawów).
Formy do mydeł
Ogólnie mówiąc można stosować dowolne formy do mydeł – plastikowe, drewniane czy kartonowe. Nie należy używać form z cyny, aluminium, teflonu oraz miedzi ponieważ reagują one z ługiem. Można stosować formy do cukierków czy świec. Jeśli chcemy otrzymać coś prostego użyjmy pojemnika o kształcie kwadratu bądź prostokąta i następnie potnijmy mydło na części.
By zrobić mydło okrągłe spróbujmy wykorzystać plastikową butelkę. Możemy zastosować pustą, czystą butelkę po szamponie czy wodzie. Rozetnijmy ja wzdłuż, odetnijmy górną część. Następnie po sklejeniu boków taśmą nalejmy płynnego jeszcze mydła. Po zastygnięciu mydła oderwijmy taśmę i wyjmijmy mydło z formy, po czym pokrójmy na talarki.
Jeśli wyciągnięcie mydła z formy stwarza problemy należy wsadzić je do zamrażalnika na dwie, trzy godziny. Spowoduje to skurczenie mydła i powinno ułatwić usunięcie go z formy.
Nasmarowanie formy tłuszczem roślinnym także powinno pomóc w wyjmowaniu mydła z form. Papierowe lub drewniane formy wymagają zastosowania papieru do pieczenia lub smarowania tłuszczem (tak jak przed pieczeniem ciast).
Uwagi BHP
-
Otrzymywanie mydeł nie jest przeznaczone dla dzieci ze względu na używanie wodorotlenku sodowego – silnie żrącej substancji.
-
Należy stosować czysty wodorotlenek sodu a nie środki do czyszczenia (takie jak popularny kret) gdyż zawierają one inne związki między innymi jony glinu, których należy unikać w mydłach.
-
Pojemnik z wodorotlenkiem powinien być zawsze szczelnie zamknięty – wilgoć i zawarty w powietrzu dwutlenek węgla reaguje z zasadą i obniża jej skuteczność zmydlania.
-
W przypadku połknięcia wodorotlenku skutki mogą być śmiertelne.
-
Przy pracy z ługiem należy pamiętać o noszeniu ubrania ochronnego – gumowych rękawic, koszuli z długimi rękawami i okularów ochronnych do oczu.
-
Pracuj w dobrze wentylowanych pomieszczeniach – podczas mieszania wody z wodorotlenkiem wydzielają się szkodliwe opary, które mogą drażnić płuca.
-
Zawsze przy pracy z ługiem sodowym miej pod ręką butelkę z octem – do neutralizacji wycieków czy zachlapań wodorotlenkiem.
-
Ług sodowy może usunąć farbę więc uważaj by nie doszło do kontaktu ze świeżo malowanymi powierzchniami. Jeśli jednak dojdzie do takiego kontaktu natychmiast zmyj ług wodą z detergentem, a następnie spłucz wodą i wytrzyj do sucha.
-
Świeżo otrzymane mydło może być żrące dla skóry, należy uważać na bezpośredni kontakt świeżego mydła ze skórą przynajmniej przez pierwsze 48 godzin. W przypadku takiego kontaktu skórę należy przemyć octem a następnie dużą ilością wody.
-
Do produkcji mydła nie należy stosować pojemników z cynku, cynu czy glinu (aluminium) – ług będzie z nimi reagował. Polecamy stosowanie pojemników ze szkła, plastiku, stali nierdzewnej, emaliowanych oraz odpornej na podgrzewanie kamionki.
Badanie pH
Mydło powinno mieć pH w zakresie od 7 do 9.5 – lekko zasadowe. W tym celu po procesie dojrzewania mydła należy sprawdzić jego odczyn. Najlepiej do tego celu użyć papierka wskaźnikowego. Najpierw należy ten papierek zwilżyć woda i przyłożyć do mydła. Po kilkunastu sekundach porównujemy zabarwienie papierka ze skalą i odczytujemy wynik. Jeśli pH jest za wysokie – mydło nie powinno być używane do mycia skóry ale można je zużyć w gospodarstwie domowym np. do prania.
Jeśli mydło leżakowało bez przykrycia na jego powierzchni pojawi się biały nalot podobny do kredy – jest to węglan sodu który, wskazuje odczyn silnie zasadowy. Należy go zdrapać lub przykrywać mydło folia plastikową w trakcie leżakowania.
Czego należy unikać
Poniższe składniki NIE POWINNY znaleźć się w mydle:
Barwniki spożywcze
Barwniki do tkanin
Barwniki do świeczek
Farby
Stopione kredki świecowe – nawet jeśli nie są toksyczne.
Rady na zakończenie
-
Po 3 tygodniach leżakowania mydła są gotowe do wykańczania i pakowania. Poniżej przedstawiamy kilka możliwości indywidualizacji, upiększania mydeł. Są to jedynie wskazówki jak można postępować, traktujmy je jako przewodnik a nie ścisłe reguły.
-
W celu usunięcia zewnętrznej warstwy mydła kostki mydła należy polerować szorstkim materiałem lub kawałkiem wełny. W celu uzyskania efektu fali należy nożem ząbkowanym zrobić falkę na jednej z powierzchni.
-
Mydło można wprosty sposób udekorować owijając je szarym papierem, kawałkiem materiału, tworząc banderolę, tak by mydło wystawało po centymetrze z każdej strony. Mydło takie można wziąć do ręki i powąchać, zobaczyć jego kolor i teksturę.